Bu günlərdə filologiya elmləri doktoru, professor
Cavidşünas, filoloq-tarixçi Əjdər Tağıoğlunun (İsmayılov) "Elm və təhsil” nəşriyyatında"Dünya romantizm ənənələri və Hüseyn
Cavid” adlı kitabı
yenicə işıq üzü görmüşdür.
Cavidşünaslıqda müstəsna yeri olan bu kitab
1983-cü ildə kiril qrafikalı nəşri, oxucuların tələbi nəzərə alınmaqla latın
qrafikasında Cavid İsmayılovun redaktorluğu və ideya müəllifliyi ilə yenidən çap
olunmuşdur.
Üç fəsildən ibarət olan kitabın I fəslində Cavid
romantizminin ilkin tarixi, II fəsildə "Özünü anlayan insanın faciəsi”, III fəsildə iblisə çevrilən insanlar
adlanır.
Şərqin bədii-fəlsəfi təfəkkürünə bağlılıq, dünya
mədəniyyətinin sərvətlərindən bəhrələnmək, eyni zamanda orijinal düşüncə tərzi,
müstəqil axtarışlar yolu ilə yüksəlmək Cavid şəxsiyyətinə, Cavid sənətinə təbiətdən
xas olmuşdur. Cavid şeiriyyətində zərdüştilik sisteminin əks-sədası qabarıq şəkildə
göstərilir.
Hüseyn Cavid "İblis” faciəsində
zürdüştiliyi öz dövrünün həyat fövqünə ucaltmış, ilahiləşdirimiş bir fikir duyumu,
mnəvi saflıq rəmzi kimi tarixə uyğun təqdim edir.
Mənalı ömrünü Cavidşünaslığa həsr etmiş Əjdər Tağıoğlu
1974-cü ildə Cavidşünaslığa aid akademik Məmməd Arif Dadaşzadənin rəhbərliyi ilə"Hüseyn Cavidin tarixi dramları
("Peyğəmbər”, "Topal Teymur”, "Səyavuş”, "Xəyyam”) mövzusunda namizədlik, 1989-cu
ildə Hüseyn Cavid yaradıcılığı və dünya ədəbiyyatında demonizm ənənəsi” mövzusunda
doktorluq dissertasiyası müdafiə etmişdir. Cavidşünaslıqla bağlı elmi monoqrafiyaları:"Dünya romantizm ənənəsi və Hüseyn
Cavid”. Bakı,
Yazıçı (1983); "Azərbaycan
sovet ədəbiyyatında Hüseyn Cavid ənənələri (Cəfər Cabbarlı, Səməd Vurğun)” – Bakı (1980); "Hüseyn Cavid yaradıcılığı və dünya
ədəbiyyatında demonizm ənənəsi” – Bakı,
Elm (1991) və "Elm və
təhsil”, 2015
təkrar nəşr və Hüseyn Cavidlə dünya ədəbiyyatının bəzi korifeyləri arasında aparılan
tipoloji araşdırmalara aid silsilə məqalələr - Hüseyn Cavidin tarixi dramlarının
bəzi xüsusiyyətləri (1973), Xalq və qəhrəman problemi (1973), Hüseyn Cavid yaradıcılığında
azad qadın problemi (1973), Hüseyn Cavid və Şekspir (İblis – Otello) (1976), Səməd
Vurğun dramaturgiyasında Hüseyn Cavid ənənəsi (1976), Hüseyn Cavid və Bayram
(1977), Hüseyn Cavid və Gete (1980), Hüseyn Cavid və Şekspir (Səyavuş və
Hamlet) (1981), "Peyğəmbər” dramına ötəri bir nəzər
(1983), Cavid, Cabbarlı və Azərbaycan sovet teatrı (1979) və s. kitabların
müəllifidir.
Cavidin şərə qarşı xeyiri, iblisə qarşı
insanlığı zorakılığa qarşı haqqı, azadlığı təsdiqləyən poeziyası bəşəri
mahiyyətli problemlərin həllinə yönəldiyi üçün həmişə aktualdır, hər yeni nəsil
bu poeziyada öz dövrünü narahat edən mənəvi-əxlaqi məsələləri anlamaq
baxımından gərəkli fikirlər kəşf edir – Cavid sənətinin əzəmətinə, ölməzliyinə
inam bəsləyir.
Tanınmış türkoloq, Cavidşünas alim Əjdər Tağıoğlu
yorulmadan yazıb yaradan məhsuldar qələm sahibidir.
Əjdər müəllimə yeni-yeni ğurlar və cansağlığı
arzulayırıq.
Rauf İlyasoğlu
