Ağdam sözünün mənası " Kiçik qala" deməkdir. Hələ ta qədim dövrlərdə burada yaşamış türkdilli qəbilələr özlərini düşməndən müdafiə etmək məqsədi ilə kiçik qalalar tikərmislər .
Sonradan Qarabağın xanı Pənah xan Ağdamda ağ daşlardan İmarət deyilən ərazidə ev tikdirir.
Agdamın sonradan mənasını nurlu, işıqlı günəşli şəhər adlandırmışlar.
Ağdam rayon olaraq 1930 cü ildə yaradılmışdır.
Ərazisi 1150 kvadrat kilometrdir.
1985 ci ilin məlumatına görə 160 mindən çox türk əhalisi olan rayon ərazisinin 88 faizi 1993- cü ilin iyul ayının 23 də ermənilər tərəfindən işğal olunmuşdur.
20 - ci əsrin 50 - ci illərində aparılan tədqiqat işləri buranın qədim insanların yaşayış məskənləri olduğunu sübut etmişdir.
Üçoğlan təpə adlanan ərazidə aparılan tədqiqatlar nəticəsində qədim insanların bu ərazidə Eneolit dövründə ( e.ə. 4 -6 cı minillik) məskunlaşmağa başladığı müəyyən olunmuşdur.
Ermənilər nəinki evləri söküb aparmış, hətta ağacları qırıb məhf eləmiş ,
qəbirsanlıqlarımızı dağıdaraq mərmər sinə və baş daslarındakı yazıları silərək Gürcüstan və İrana satmışlar.
Tarixi abidəmiz olan İmarətdə Pənah xanın,İbrahim xanın, Xurşudbanu Natəvanın məzarlarıni bu sətirlərin müəllifi dəfələrlə ziyarət etmişəm.
İmarətdə gözəl stadionumuz var idi. Qarabağ futbol komandasının dəfələrlə oyunlarına baxmışıq.
Allahverdi və Eldar Bağırov qardaşlarının, Elbrus Abbasovun, Adilin, Cəmilin, Saşanin, Çobanın, Kamilin, Ənvərin, və digər futbolçularımızın yaşıl meydanda qələbə sevincinin şahidi olmuşuq .
Stadionun genis ərazisi insanlarla dolu olardı. İmarətin hasara alınmış ərazisi isə beş yüz ildən çox yaşı olan əzəmətli cinarlarla əhatə olunmuşdu.
Yasıllıqlar Ağdama xüsusi gözəllik verirdi. İnsanları da o vaxtdan zirək, qoçaq , fərasətli idi .
Təmiz, saf havası olan Ağdam taxılçılıq , pambıqçılıq, üzümçülük,baramaçılıq rayonu olmaqla yanaşı, heyvandarlıq sahəsində də yüksək nailiyyətlər əldə etmişdi.Rayonda yüzlərlə zavod və fabriklər, ticarət obyektləri, tibb, kənd təsərrüfatı, mexanizasiya texnikumları fəaliyyət göstərərdi.
Vaxtilə Ağdam rayonunda iki illik institut da fəaliyyət gostərmis, qonşu rayonlardan Ağdam şəhərinə oxumağa gələrdilər.
Bu gün isə Ağdam ruhlar səhərinə çevrilib.
Ermənilər necə bir məxluqlardır ki, Kəlbəcərdən bu günlərdə rədd olub çıxarkən 30 ilə yaxın yaşadıqları evlərimizi yandıraraq,ağacları kəsərək rayonu tərk edərkən hər tərəfə minalar bastırırlar.
Ağdam Xirosimo şəhərini xatırladıb.
Ali Baş Komandanımiz ölkə Prezidenti İlham Əliyev, ikinci Vitse Prezident Mehriban xanım Əliyeva isə birlikdə Ağdam şəhərindəki Cümə məscidini ziyarət edərkən necə də təsirləndiklərini ürək ağrısıyla dinlədim. Ermənilər şəhərdə bir salamat bina qoymamisdilar.
Azərbaycanda fəaliyyət göstərən diplomatik korpusun nümayəndələri Ağdam şəhərində olarkən erməni vandalların vəhsi hərəkətlərinin şahidi oldular.
Şəhidlər xiyabanında Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Allahverdi Bağırovun məzarını ziyarət edən qızları Aynur və Zümrüd Bagirovların çıxışı qəlbimizi çox göynətdi. Millət vəkili , yazıçı Aqil Abbasın ürək ağrısıyla ata yurdunu ziyarət etməsi bizi çox təsirləndirdi . Ermənilərlə bir yerdə yaşamaq olar.ı? Onlar nə üzlə bizimlə qarşılaşacaqlar?
Bunlara insan demək əsla olmaz.
Acınacaqlı haldır ki, rus sülhməramlıları da erməni vandallarına bir söz demir.
Bu gün işğaldan azad olunmuş Ağdama baxarkən qəlbim göynəyir, bütün ağaclar dibindən kəsilmiş, şəhərimiz varvarcasına, tamamilə dağıdılmışdır.
Sevindirici haldır ki, Ağdam şəhərimiz və kəndlərimiz Ali baş Komandanımızın rəhbərliyi altında şanlı, müzəffər ordumuzun sayəsində itkisiz azad olunmuşdur.
1988- ci ildən bu günə qədər Ağdamlılar 7 mindən çox şəhid vermişdir.. Otuz il ərzində məcburi köçkün düşmüş insanlarımız yurd niskilinə dözməyərək dünyasını dəyişmişdir. Bu otuz ildə həsrətdən dünyasını dəyişən məcburi köçkünlərin izin sayı bəlkə də 50 mindən də çox olar.
Ermənilər bizə həm maddi, həm də mənəvi ziyan vurmuşlar.
Ekoloji terror törətmiş ermənilər Yezitdən betər hərəkətlərə yol verərək Tər tər suyunun da qabağını kəsərək alçaq simalarını göstərmişlər.
Bu gün də Ağdamlılar Ali Baş Komandanımızın hər bir əmrinə hazır dayanıblar.
Dövlətimizin köməkliyi sayəsində işğaldan qurtulmuş Ağdam və digər rayon və kəndlərimizdə yenə də həyat qaynayacaq, abadlıq, quruculuq işləri görüləcək , insanlar əvvəlki kimi yenə də əkin bicinlə məşğul olacaq , iqtisadiyyatımız güclənəcək , camaat əvvəlki kimi mehriban yaşayacaqlar.
Ermənilərin vurduqları ziyanlar tam hesablanaraq yırtıcı düşmənlər beynəlxalq məhkəmələrdə cavab verəcəklər.
Təzminat verə bilməyən ölkə isə çox güman ki, qonşu güclü dövlətlərin tərkibində muxtar bir vilayət kimi müstəqillik hüququnu itirəcəkdir . Dünyada elə bir erməni göstərə bilərsinizmi, ərazi iddiası etməsin, özgə torpaqlara göz tikməsin?
Sözümü Livandan gələn erməninin Bakı ermənisinə sosial şəbəkədə səsləndirdiyi sözləri çatdırmaq istəyirəm:
" Bizi Livanda döyüb, öldürürlər. Amma sizi Azərbaycanlılar Bakıda, Qarabağda bəsləyirlər, kokəldirlər , yenə də qudurursunuz?"
İndi isə Paşinyan ermənilərə müraciət edərək Azərbaycanlılarla barışmağı təklif edir.
Tarix boyu belə olub. Eləki türklər erməniləri üstələyəndə tez bic, yaltaq simalarını göstərən ermənilər yaltaqlanaraq qardaşlıqdan , beynəlmiləlçilikdən danışırlar.Ermənistanda bir nəfər də olsun Azərbaycanlı yaşamadığı halda, Azərbaycanda 50 mindən çox ermənilərlə yanaşı azsaylı xalqlar da çox mehriban yaşayırlar. Əgər Xankəndidə ermənilər Azərbaycan qanunlarına tabe olmayacaqlar, indidən torpağımızı tərk eləsinlər.Azərbaycanın ürəyində ikinci erməni dövləti yaratmaq türk dünyasına qarşı hesablanmış məkirli bir siyasətdir. Amma Rusiya bu gün dərk edir ki Türkiyə ilə dost olmaq ölkəsinin iqtisadiyyatına xeyli gəlir gətirə bilər. Ermənistan kimi satqın, Nejde Qaraginin kimi alman ordusunun tərkibində erməni batalyonu yaradıb rusları vaxtilə qıran bir məxluqlar himayə etmək Rusların özlərinə daha çox zərbə vurur. Azərbaycan xalqı Ruslara qarşı sədaqətli olublar. Əgər Bakı nefti, Bakı benzini olmasaydı , Rusiya Almanlara qalib gələ bilərdimi ?
350 mindən çox Azərbaycanlı oğullarımız Rusiya torpaqlarının uğrunda həlak oldular. Atam İlyas Allahverdiyev , iki dəfə ağır yaralandı.Bi gün də onun orden və medalların sübut kimi saxlayıram. Nə qədər qohumlarımız o dövrdə itkin düşdü. Amma Rus ordusu ermənilərlə birləşib Ağdamda atamın tikdirdiyi iki mərtəbəli evimizi dağıdaraq taribar etdilər. Qaçqın, köçkün həyatı yaşayan valideynlərim vətən deyə - deyə dünyasını dəyişdilər.
Bu iztirablara dözmək olarmı?
Bəs ermənilərin törətdikləri Xocalı soyqrımını , Ağdaban, Meşəli, Cəmilli, Qaradağlı , Qarakənd musibətlərini unutmaq olarmı? Əsla yox.
Atalardan bir misal var: " İtlə dostluq etsən də comagını əldən vermə."
Rauf İlyasoğlu .