1920-ci il aprelin 28-də Azərbaycan hökümət
binasının üzərinə qızılı çəkiclə orağ təsvir olunmuş qırmızı inqilab bayrağı
sancıldı. SSRİ-nin Azərbaycanda qurulması da, dağılması da Xalqın qanının
tökülməsi naminə başa gəldi. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti rəhbərliyi tariximizdə
iki böyük səhvə yol verdi: İrəvanı ermənilərə, Höküməti isə bolşeviklərə güzəştə
getməklə. Onlar elə bilirdilər ki, höküməti könüllü surətdə təslim etsələr
nahaq qan axıdılmayacaq və sakitçilik olacaqdır. Amma silahla təşrif buyuran
yadellinin ondan istifadə etməyəcəyi sığortasızdır. Bəlkə rəhbərliyin üzvləri
döyüşüb ölsəydilər, bundan daha yaxşı olardı, onsuzda öldürüləcəkdilər.
Əliyalın sıraya düzülərək güllələnmələri biabırçı bir səhnə idi. Beləliklə
Bolşeviklərin yalançı vədləri üzə çıxdı. Onlar "Bərabərlik” adı altında
varlıların sərvətini əllərindən aldılar, insanları qul kimi fabriklərdə,
zavodlarda, daş karxanalarında, dağ mədənlərində işlətdilər. Fəhlə-kəndli
sinifi ideologiyası bir bəhanə idi ki, ondan çox məharətlə istifadə edildi. Nə
qədər Ziyalılar, yazıçılar, vətənpərvərlər, bəstəkarlar sovetlərin qırmızı
siyasətinin qurbanı oldu. Hətta onlara satılmış təbliğatçılar da aradan
götürüldü. Həmin yox edilən təbliğatçıların tərkibində, bolşeviklərin gizli
yığıncaqlarında iştirak edən, onların əmrlərini qeyd-şərtsiz yerinə yetirən azərbaycanlılar
da var idi. "Partbiletim sol cibimdə, ürəyimin başındadır” deyən Süleyman Rüstəm,
"Stalin mənim atamdır” deyən Səməd Vurğun, ”Bolşevik” şeirinin müəllifi Rəsul
Rza, ”Atasına bənzəməyən oğula kəm deyərlər. Mən sənə bənzəyirəm. Lenincanlı
Partiyam! Leninqanlı Partiyam!” deyən Xəlil Rza Ulutürk Sovetlərəmi
satılmışdı? Sualına Bəli, satılmışdı cavabını vermək olar. Azərbaycanda
SSRİ-nin hökmranlığı zamanı onlara belə yaltaq sözlər yazan şairlər və
yazıçılar sovetlərin süqutuna az qalmış kəskin mövqeyə keçdilər, bu onların
saxtakarlığından və ikiüzlülüyündən irəli gəlirdi, yəni o vaxtı tərifləyirdilərsə,
tənəzzül vaxtında pisləyirdilər. Çünki, Azərbaycan özbaşına qalmışdı, rəhbərlik
yox idi, kim nə istəyirdisə edirdi. Saxtakarlar da bundan istifadə etdilər ki,
özlərini təmizə çıxartsınlar, amma Sovet höküməti zamanı qoyduqları imza silinməz
idi. Xalqımız Çarlığın dövründə dağ-mədən sənayesində
tər tökə-tökə çalışaraq Romonovların xəzinəsini doldururdu. Çar imperiyasının tərkibində
ən zəngin əyalət Azərbaycan idi, bu ölkənin nefti Rusiya iqtisadiyyatının
xammal mənbəyi idi. Sovetlərin dövründə isə vəziyyət daha da dözülməz şəkil
aldı. Demək olardı ki, bütün insanlar qul halına salınaraq işlədilirdi. Azərbaycan
insanını yalançı "Sosialist Əməyi Qəhrəmanı” mükafatı və sair medallarla şirnikləndirirdilər.
Güya səkkiz saat istidə, soyuqda və yağış altında öz canına qəsd edərək işləyənlər
"böyük qəhrəmandırlar”. İndiki dövrümüzdə bəzi sovet əyyamıyla yaşayan və o
günlərin xiffətini çəkən vətəndaşlarımız var. Keçmiş keçmişdə qalır, bəs bu
insanları gələcəkdən keçmişə qaytaran nədir, yaşadıqları çətin həyat, yoxsa İo
Kio babanın sehrli xalatı?
Ərtoğrul Türkyurd
