Ədib İSAQOĞLU
Dahi Azərbaycan yazıçısı və mütəfəkkiri M.F.Axundzadə yazır: Din, kasıb və savadsız təbəqə üçün inanc, siyasilər üçün möhtac, dinçilər üçünsə qazanc yeridir. Dinin qədim Türk yurdlarına necə gəldiyini hamı bilməsədə, bilənlərdə az deyil. Ən azından Xalq qəhrəmanımız Babək atamızın Ərəb işğalçılarına qarşı illərlə savaşmağını bilirik. Amma onu bilirikmi ki, Ulu Türkün tək tapındığı Gök Tenqridir? Tenqriçilik (Tenqrizm) Haqqında bilməyənlər üçün, dəyərli və Türkçü qandaşımız Nadim Turan Türkün, maraqlı yazısını sizə təqdim etmək istəyirəm. Turana gedən yol özümüzü tanımaqdan keçir.
Göy Tanrı göydür sonsuzdur onun əvvəli və sonu yoxdur bütün varlıqlar onun icindədir oda bütün varlıqların içindədir.
-Göy Tanrı insanları öz surətində yaratdı. Buna görə insan Tenqrinin bir hissəsidir və onun imicidir
-Tenqrizm İnsan duyğuları üzərində qurulan, onları təbiətdən üstün tutan və çiyinlərinə dözülməz yüklər qoyan SAMİ dinləri kimi yani (xristian,İslam,Yahudiçilik )
insanlar arasında qarşıdurma və nifrəti yaratmır
- Tengianizm bizə ən qədimdən gələn səsdir.
- Türk cəmiyyətinin həyatını, görünən görünməyən, lakin varlığını hiss etdiyini və ətrafında baş verənlərin mənasını necə göstərdiyini göstərən bir bələdçidir.
-Tengianizm "bərabərlər arasında bərabərlik" prinsipini vurğulayır. Bir insan köləlik psixologiyasından qurtulub onu ağılından atarsa, yəni bərabərlər arasındakı bərabərlik prinsipi ilə yaşayarsa, Tanrıya çatır.
- Tengri inancına görə yaratdığı insan azad, bərabər və güclüdür. Tanrının yaratdığı insan, Göy Baba və Yer Ana-nın oğlu və qızı olaraq, onların xidmətçisi deyil, şagirdidir. Bütün digər varlıqlar kimi, Tengrinin də onu yaratdığına, özünü hər varlıqla bərabər gördüyünə, onları sevdiyinə və saydığına inanır heç bir dini və ya milləti aşağı görmür.
-Tenqri sonsuzluğu simvollaşdırır. Təbiətə aiddir. Maddədən qopmamış və hər varlıqda özünü göstərir.
- Tenqri heyvanlar, bitkilər və insanlar arasındakı münasibətlərə mane olmur. Təbiətdəki bütün varlıqların ruhu var.
- Tenqrizmdə insan təbiətin hökmdarı deyil, Onun bir hissəsidir. Təbiətlə qarşılıqlı əlaqədə olduğumuz zaman diqqət etməli olduğumuz şey ona hörmət etməkdir. Təbiətin ruhlarına hörmətimizi itirəndə insanlığımızın çöküşü üçün zəmin hazırlayırıq
-Tanrı heç kimlə təkbətək danışmır və vəhy yolu ilə heç kimə heç nə göndərməyib. Çünki Tenqrizmdə hamı bərabərdir. Tengri, bir insana digər insanlardan üstün olacağı mənasını verən xüsusi bir status vermir.
-Heç kim və heç bir varlıq insanlar və Tanrı arasında olmur ( peyğəmbərlər, ayələr, ruhanilər və ruhanilər )kimi orta səviyyələr yoxdur.
-Tengricizmin müqəddəs kitabı "Təbiyətin" özüdür dini isə elmdir
